- 17 sierpnia 2017
Nasz wkład nasza praca i kolejna udana wystawa w MCK.
Ivan Meštrović, rzeźbiarz i architekt, wytrwale budował mosty łączące Chorwację i jej kulturę z Europą i Stanami Zjednoczonymi Ameryki – zarówno w swojej twórczości, działalności wystawienniczej, jak i w życiu prywatnym. Od wczesnej młodości, gdy pobierał nauki w Wiedniu, aż do ostatnich lat spędzonych w South Bend w USA, kształtował swoją karierę międzynarodową, zachowując świadomość swojego pochodzenia.
W paszporcie każdego Chorwata widnieje Historia Chorwatów dłuta Meštrovicia, czym rodacy rzeźbiarza rozsławiają jego dzieło w świecie. Nie sposób mówić o chorwackiej sztuce i historii pierwszej połowy XX wieku bez odniesienia do jego prac. Równocześnie Meštrović wszedł do panteonu najwybitniejszych artystów środkowoeuropejskich minionego stulecia. To jeden z największych chorwackich artystów, którego talent zmienił krajobraz licznych miast w Europie i za oceanem. Wplótł on w świadomość innych narodów cząstkę dziedzictwa, które ukształtowało jego samego.
Dwudziesty wiek ujawnił rozziew pomiędzy abstrakcyjną nowoczesną formą – dziedzictwem awangard – a naturalną ludzką potrzebą zakorzenienia i wyrażania w przestrzeni własnego doświadczenia. Stale obecne u Meštrovicia poszukiwanie ciągłości pomiędzy tradycją a współczesnością wydaje się antycypować postawę ariergardy – antidotum na wyobcowanie i poczucie zagrożenia, jakich doświadcza współczesny człowiek.
W sztuce Meštrovicia skupia się więc wielowymiarowość chorwackiej kultury, jej wszelkie ambiwalencje i ciążenia ku sprzecznym kierunkom. Głębokie zakorzenienie w cywilizacji zachodniej odbija się w idiomach śródziemnomorskich, środkowoeuropejskich oraz zachodnioeuropejskich projektach modernizacyjnych. Jednak są one wzbogacone o elementy kultury lokalnej, które czerpią z tradycji synkretyzmu modelu bałkańskiego, w którym koegzystują obok siebie patriarchalna i heroiczna kultura ludowa oraz współobecność innych konfesji i religii – prawosławia i islamu. Dzieło tego artysty jest w jakimś sensie metaforą losu Chorwatów, którzy znaleźli się na rozdrożu najważniejszych prądów cywilizacyjnych Europy: chrześcijaństwa i islamu, prawosławia i katolicyzmu, kultury elitarnej i ludowej, Śródziemnomorza i Europy Środkowej. Wszystkie te pierwiastki ścierają się ze sobą tworząc bogatą mozaikę kulturową, dla której trudno znaleźć jeden i tylko jeden mianownik.
Ivan Meštrović (1883–1962) jest największym chorwackim artystą XX wieku, jeden z najważniejszych artystów środkowoeuropejskich. Dzieło chorwackiego rzeźbiarza przeniknęło do kultury Zachodu, i zapłodniło ją, zachowując jednocześnie ślady własnego pochodzenia. Świadczy o tym recepcja jego sztuki, przede wszystkim w krajach europejskich i w Stanach Zjednoczonych (był pierwszym żyjącym artystą, któremu zorganizowano wystawę retrospektywną w Metropolitan Museum w Nowym Jorku). W wyjątkowy sposób łączył rzeźbę z architekturą i urbanistyką, dziedzictwo antyczne i bizantyńskie z modernizmem, Słowiańszczyznę i Bałkany z cywilizacją śródziemnomorską. W jego biografii sztuka splata się z polityką i odzwierciedla wiele dramatycznych wyzwań, jakim stawić musieli czoła artyści środkowoeuropejscy w XX wieku: uczył się u Friedricha Ohmanna w Wiedniu, był członkiem wiedeńskiej Secesji, największe dzieła stworzył w rodzinnej Dalmacji, sędziwy Rodin ujrzał w nim swojego genialnego kontynuatora, działał aktywnie społecznie i politycznie w przełomowych dla Europy momentach – I wojnie światowej i towarzyszącemu jej rozpadowi Monarchii Austro-Węgierskiej (był członkiem Komitetu Jugosłowiańskiego), II wojnie (więziony przez faszystów w Zagrzebiu) i instalacji reżimu komunistycznego, w 1946 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie został profesorem rzeźby na Uniwersytecie Syracuse, a następnie Notre Dame, w latach 90. podczas wojny w byłej Jugosławii jego dzieła w Dalamtyńskim Zagórzu były niszczone. Meštrović był autorem wielkich kreacji rzeźbiarskich – ikonicznych w kulturze chorwackiej – oraz kreacji rzeźbiarsko-architektonicznych (Avala k. Belgradu, Split, Lovćen, Otavice, Catat) i rzeźbiarsko-urbanistycznych (Split, Zagrzeb, Chicago, Bukareszt, Warszawa [niezrealizowana]).
Wystawa pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dr. Andrzeja Dudy i Prezydent Republiki Chorwacji Kolindy Grabar-Kitarović
Kuratorzy: Łukasz Galusek, Barbara Vujanović
Konsultacja naukowa wystawy: dr hab. Maciej Czerwiński
Komitet Naukowy Wystawy: prof. dr hab. Jacek Majchrowski – przewodniczący, dr Andrea Bekić, dr hab. Maciej Czerwiński, mec. Jacek Żuławski
Aranżacja wystawy: Magdalena Paleczna